Poreklo imena Batajnica vekovima je budilo znatiželju meštana i istraživača. Iako ne postoji jedan jedini i zvaničan odgovor, kroz istoriju su se pojavile različite teorije, legende i predanja koja pokušavaju da objasne kako je ovo naselje došlo do svog imena.
Početkom 1. veka nove ere, Rimljani su počeli da formiraju svoja naselja na području Srema. Na širem prostoru Batajnice razvijala su se dva rimska naselja, dok je treće bilo blizu današnjih Busija i Ugrinovaca. Jedno od najznačajnijih naselja bilo je Idiminum, koje se razvijalo na prostoru današnjeg Novog naselja (kod batanjičke toplane) i prostiralo se na više od 8 hektara.
Idiminum je bio važno saobraćajno čvorište jer se nalazio uz glavni rimski put koji je povezivao Sirmijum (Sremska Mitrovica), Basijanu (Donji Petrovci), Taurunum (Zemun) i Singidunum (Beograd). U arheološkim iskopavanjima pronađeni su brojni artefakti, uključujući rimski novac, lomljene opeke, fragmente keramike i maltera, što svedoči o razvijenom životu u ovom naselju.
Savremeni naziv Batajnica došao je tek nekoliko vekova kasnije nakon Idiminuma, a danas postoji nekoliko teorija o nastanku njenog imena:
1. Teorija o „bici“
Najverovatnije poreklo imena vezuje se za francusku reč „la bataille“ (čita se „bataj“), što znači bitka. Krajem 17. i početkom 18. veka Austrija je ratovala protiv Turaka, ali i sa Bavarcima, Prusima i Francuzima, a vojna dejstva zahvatila su i batajnička polja. Pretpostavlja se da su upravo ratne okolnosti doprinele da novo naselje, nastalo oko 1725. godine nakon doseljavanja Srba pod Arsenijem Čarnojevićem, ponese ime vezano za bitku.
2. Teorija o grofu Bataju
Drugo tumačenje kaže da je naselje postojalo još u 16. veku i da ga je osnovao mađarski grof Bataj, pa je po njemu ponelo ime. Teorija o grofu Bataju kaže da je naselje osnovano u 16. veku → to bi značilo da i naselje i ime datiraju od tog vremena, ali to je legenda/predanje i nije potvrđena.
3. Teorija o močvarama
Prema trećoj verziji, prvobitno ime bilo je Blatajnica, jer se naselje nalazilo među močvarnim i blatnjavim obalama Dunava. Vremenom je, usled glasovne promene, „l“ iščezlo iz izgovora i ostao današnji naziv – Batajnica.
4. Po imenu prvog stanovnika
Jedna od narodnih teorija kaže da je ime izvedeno iz ličnog imena Bata – bilo prvog stanovnika, zemljoposednika ili nekog značajnog čoveka iz kraja. Dodavanjem nastavka „–jnica“ nastalo je ime koje označava mesto gde je Bata imao svoje imanje.
5. Vojni bubnjevi i logori
Postoji i tumačenje da je naziv povezan sa rečju „bata“, koja označava vojnički bubanj i marš. Budući da je Batajnica imala strateški značaj u austrougarskom periodu, ime je moglo da označava mesto vojnih postaja ili logora.
6. Narodna predanja i šale
U narodnim pričama pominje se i anegdota da su ljudi u šali govorili: „Ovo je Batajnica, a tamo dalje Jovanovica ili Petrovica“ – Na taj način objašnjavali su da je naziv nastao od imena Bata, kao da bi svako selo moglo da nosi ime po nekom domaćinu ili porodici iz kraja. Ljudi su se u šali igrali idejom da se sela mogu „krstiti“ po nekoj osobi ili porodici iz kraja. Pa su govorili:
„Ovo je Batajnica“ – kao tu živi neki Bata,
„a tamo dalje Jovanovica ili Petrovica“ – kao da bi sledeća sela mogla da nose imena po Jovanu ili Petru.
Drugim rečima, kroz šalu se objašnjavalo da ime potiče od imena Bata, a onda se dodaje nastavak „–jnica“ (mesto gde je Bata), baš kao što bi u toj logici mogla da nastane „Jovanovica“ ili „Petrovica“. Iako nije istorijski dokazano, ova doskočica lepo oslikava duh vremena i maštovitost meštana.
Zanimljivost
Najstariji pisani tragovi o imenu Batajnice datiraju iz XVIII veka, gde se ime mesta pominje u različitim oblicima – ali uvek sa prepoznatljivim korenom „Bata“. To pokazuje da je ime staro najmanje nekoliko vekova.
Iako je najverovatnije da ime Batajnice potiče od francuske reči za bitku, sve ove priče zajedno čuvaju bogato nasleđe i svedoče o burnoj prošlosti ovog kraja.
